جلوه های فرهنگ در کتب آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان

چکیده تمام نما زبان آموزی فرایندی پیچیده است که در آن برخی مولفه ها به صورت مستقیم و پاره ای دیگر به صورت غیر مستقیم به زبان آموز انتقال و آموزش داده می شود. در این فرایند، الفبا، واژگان و معانی آنها و قواعد دستوری به صورت مستقیم و فرهنگ و بسیاری از ابعاد متعدد و متنوع آن به صورت غیر مستقیم به زبان آموز آموخته می شود. آشنایی و اشراف هر چه بیشتر زبان آموز بر فرهنگ زبان دوم یا خارجی علاوه بر تسهیل روند زبان آموزی موجب درک مناسب تر، دقیق تر و صحیح تری از کنشها و واکنشهای زبانی و غیر زبانی و رفع بسیاری سوء تفاهمهای احتمالی در درک مفاهیم می شود. در این رساله به بررسی دو مولفه فرهنگی «زن» و «خانواده» در کتب درسی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان پرداخته می شود. کتب درسی فارسی آموزی و متون مندرج در آنها تجلیگاه نگاه جامعه ایران به زن و خانواده به عنوان بخشی لاینفک از فرهنگ است و ارزیابی و توصیف جایگاه این دو مولفه فرهنگی در برخی کتب درسی بیانگر نگاه جنسیتی و تبعیض آمیز به زن و نگرش سطحی و کاملاً سنتی به مقوله خانواده است؛ یعنی جایگاه زن امروز ایرانی با قابلیتها و توانمندیهای غیر قابل انکار به عنوان نیمی از پیکره جامعه پویا و فعال و نیز کارکردهای خانواده سالم و اصیل ایرانی که همواره کانون عاطفه و صمیمیت و همیاری و احترام بوده است، در آنها به روشنی و دقت ، توصیف و بازنمایی نشده است. در این پژوهش که حاصل بررسی دو نمونه از کتب درسی فارسی آموزی به خارجیان مشتمل بر سه مجلد است بین جایگاه زنان و مردان از حیث نقشهای اجتماعی و مشاغل، محوریت و مرکزیت در معرفی، شمار واژگان و القاب وابسته به جنسیت، صفات مثبت و منفی منسوب به جنس، اولویت و تقدم در ترکیبات عطفی و باهمایی اسامی و شمار مشاهیر مقایسه صورت پذیرفته و در غالب موارد جایگاه زنان ضعیف تر، محدودتر، کم اهمیت و فرعی توصیف و ارزیابی می شود. در ارزیابی جایگاه خانواده در کتب یاد شده ، مواردی همچون انواع خانواده، نسب خانوادگی، کهنسالان، مناسبات و ارزشهای خانوادگی، اقتصاد، تغذیه، ساختار، چیدمان و شمار اعضای خانواده و گفتمان اعضای خانواده مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. حاصل این بخش از پژوهش نیز وجود شکاف و تفاوت میان عینیت قابل مشاهده در غالب خانواده های اجتماع شهرنشین ایران (قابل عرضه به زبان آموزان خارجی) و آنچه در کتب فارسی آموزی بازنمایی شده را تأیید و اثبات می نماید که با توجه به جایگاه والا و ارزشمند زن و خانواده در فرهنگ ایران اسلامی ضرورت اصلاح پس زمینه های فرهنگی کتب فارسی آموزی به خارجیان را بیش از پیش تقویت می نماید. کلید واژه ها :کتب آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، فرهنگ، زن، خانواده